Theatertechniek Opera op eenzame hoogte

Al sinds de opening van het operagebouw van Kopenhagen (in 2005) sta ik daar elk jaar met m’n neus tegen de ramen naar binnen te kijken. Deuren en ramen bleven tot nu toe gesloten. Maar vandaag, 1 juli bij het ingaan van de zomersluiting blijkt er ineens een rondleiding in het engels mogelijk. Gisteren al een kaartje gehaald bij de centrale kassa en vanmiddag om twee uur heb ik mij gemeld. Er blijken maar vier met de Engelstalige gids mee te gaan. Een stuk of vijftien gaan met de Deenstalige gids rond.

Ons gezelschap bestaat uit een Oostenrijkse dame, een Canadees echtpaar en ik. De Canadees leest hardop de tekst op mijn schoudertas: “Leeuwarder Courant”. Die kent hij. Wat blijkt, de man heeft in Heerenveen bij de ijshockeyploeg gewerkt en spreekt enkele woorden Nederlands. Grappig. Lars, de rondleider is zelf betrokken bij de opera en vertelt dat hij af en toe inleidingen voor de voorstelling verzorgd. Het wordt een indrukwekkende rondleiding. Allereerst het gebouw. Gefinancierd door Denemarken’s rijkste man: de eigenaar van Maersk, Møller. Maersk is de grootste container verscheper van de gehele wereld en heeft z’n hoofdkantoor aan de overkant van de opera aan de kade. Deze Møller is drie maanden geleden op 98 jarige leeftijd overleden.

Hij heeft het, de door hemzelf uitgekozen architect Henning Larssen bijzonder lastig gemaakt. Hij had zeer eigenzinnige opvattingen en de architect moest zich maar schikken. Wie betaald (320 miljoen Euro) bepaalt, zo ook in Denemarken. Lars komt tijdens de rondleiding regelmatig terug op de talloze incidenten. Een ding staat vast, het is een geweldig operagebouw. De techniek kent zijn gelijke niet. We krijgen alles te zien. De zaal heeft bijna 1500 plaatsen, maar oogt vanaf de toneelopening niet eens zo groot. Wel breed met vier balkon waarvan de hoogste voor de verlichtingstechniek. De stoelen zijn blauw, ook die van de koninklijke familie die gek genoeg een zijbalkon loge hebben. Niet de beste plaatsen vindt ook Lars, maar wel de veiligste met een eigen toegang. De afmetingen van het toneel en de toneeltoren (84 tracks) zijn enorm. Het achtertoneel en dubbel zijtoneel hebben nog eens vier maal de oppervlakte van van de eigenlijke (zichtbare) speelruimte. Lars spreekt van four black flours en legt dan uit dat op elk van deze vloeren een compleet decor kan worden opgebouwd dat vervolgens binnen vijf minuten kan worden verplaatst naar het hoofdtoneel. Zoals een schuifpuzzeltje werkt. Een van de ruimten kan akoestisch worden afgesloten zodat daar overdag gerepeteerd kan worden zonder overlast. Het verplaatsen van de vloeren maakt het mogelijk elke avond een andere opera op te voeren. We mogen geen foto’s van de klaarstaande decors voor Madama Butterfly en Het Sluwe Vosje maken. Die moeten een verassing blijven tot september.

Het gaat ook in Denemarken slecht met de economie met bezuinigingen op cultuur tot gevolg: er moeten bij Det Kongelige Teater, de overkoepelende organisatie voor toneel, het ballet, de opera en het concerthuis, vele tientallen mensen uit. Zowel van de artiesten en koorleden in vaste dienst als van de staf. Er zijn minder voorstellingen gepland.

We mogen hoog in het gebouw naar buiten. Hier zijn balkons voor de werknemers en het uitzicht is fenomenaal. Maar die Møller heeft bepaald dat er slechts een houten loopbalkon tegen de glazen gevel aan mocht komen. Het veel bredere naastliggende zinken dak zou de werknemers al rokend in beeld kunnen brengen van de de overkant van de haven waar het koninklijk paleis ligt èn de directiekamer van Mearsk........

Architect Larssen wilde onder de enorme overkapping (zoals ook bij het Fries Museum) en rechthoekige glazen gevel waarachter dan de bolvormige houten achterwand van de grote zaal zichtbaar werd. Møller wilde de glasgevel rond zoals de zaal. Het werd een enorme clash maar de multi miljonair trok aan het langste eind. Nog een voorbeeld: de bouwtijd werd door alle adviseurs op vijf jaar geraamd, er moest o.a. een kunstmatig eiland worden aangelegd. Møller wilde de opera per se in drie jaar opgeleverd hebben. Hij was tenslotte al op hoge leeftijd. En zo geschiedde.

De Østerbrogade met z'n typerende woningbouw geïnspireerd door de Nederlanders. Nu wonen er vooral studenten.